تجاری‌سازی (Commercialization) فرایند معرفی یک محصول یا خدمت به صورت قابل دسترسی در بازار نهایی است. این مفهوم به طور ضمنی بر ورود به بازارهای انبوه دلالت دارد و شامل حرکت از آزمایشگاه به عرصه تجاری است.
تجاری سازی چیست؟
تجاری سازی به سلسه فعالیت هایی اطلاق کرد که برای بهره برداری از ایده ها، اختراع و نوآوری ها در قالب محصولات و یا خدمات قابل ارائه، جهت فروش در بازار صورت گیرد. روزانه در سراسر جهان، شرکت های مختلف و حتی افراد عادی، پس از انجام فعالیت های تحقیق و توسعه به اختراع ها و نوآوری هایی دست می یابند که از نظر مفهومی دارای کارکردهای مختلف و متنوعی است و می تواند بخش قابل توجهی از نیاز مشتریان را پوشش داده و حتی باعث بهبود کیفیت محصول و یا خدمات بشود.اما این ایده ها ، اختراع و نوآوری ها به خودی خود هیچ گاه نمی توانند مثمر ثمر واقع شوند و باید یک روندی را طی کنند تا به دست مصرف کنندگان در بازار برسند.
تجاری سازی را به مدیریت یک مفهوم تجاری برای دستیابی به سود و منفعت، توسعه تجاری، معرفی یک محصول یا خدمت در بازار برای سود، فرآیند تبدیل تکنولوژی به محصولات موفق اقتصادی و به کارگیری روش های کسب و کار به منظور سود و انجام بهره گیری معنی کرده اند. بدین ترتیب اجزای اصلی تجاری سازی عبارتند از:
- یک مفهوم تجاری
- فرآیند کسب و کار
- تبدیل ایده به ثروت
- هدف گذاری سود و منفعت
برای ارزیابی تجاری‌سازی یک محصول جدید یا یک خدمت جدید معیارهای گوناگونی توسط پژوهشگران گزارش شده است. اما در یک چارچوب کلی باید تجاری‌سازی محصولات مبتنی بر فناوری را در قالب چهار معیار اصلی شامل بازارپذیری، امکانپذیری تجاری، رقابت‌پذیری فناوری، و توانمندی تحقیق و توسعه مورد بررسی قرار داد.
برای کالاهای دانشی که سهم نوآوری در آنها بالاست، ریسک تجاری‌سازی به مراتب بالاتر از کالاهایی است که شناخت کافی از آنها در بازار و جامعه وجود دارد. کالای با سطح فناوری بالا معمولاً از یک سو با حاشیه سود بالا و از سوی دیگر با ریسک سرمایه بالا همراه است. در مقابل، کالای با سطح فناوری متوسط یا پایین معمولا حاشیه سود کمتری دارد. ولی به دلیل عواملی چون شناخت کافی مصرف‌کننده از کالا، اثربخشی تبلیغات، استانداردسازی، خدمات پس از فروش و مواردی از این دست از حاشیه امنیت بیشتری در بازار مصرف برخوردار است تجاری کردن ایده، فناوری، محصول یا خدمت جدید نیازمند دانش و تخصص ویژه‌ای است که در این مقاله تشریح شده است.
تعریف تجاری‌سازی
در فرهنگ هریتج،تجاری سازی به معنی «به کارگیری روش‌های کسب وکار به منظور سود» آمده است. راهکار ورود به دنیای کسب وکار امروزی فن آوری است وکلید فن آوری،تجاری سازی و ارزش افزوده ناشی از آن است.تجاری سازی،فرآیند تبدیل فن آوری‌های جدید به محصولات موفق تجاری است و دربرگیرنده آرایه‌های مختلفی از فرآیندهای مهم فنی،تجاری ومالی است که باعث تبدیل فن آوری جدید به محصولات یا خدمات مفید می‌شود.
فرآیند خدمات جامع تجاری سازی
فرآیند تجاری سازی از ایده تا اجرا شامل زنجیره ای از مراحل اعم از ایده، تحقیق در بازار، ساخت نمونه اولیه، ثبت اختراع، امکان سنجی فنی، ارزیابی هزینه، تامین مالی، ساخت نمونه اولیه (MVP)، ارزیابی بازار استراتژی، ایجاد ساختار فنی، طراحی محصول، تولید محصول، نهایی کردن محصول، معرفی به بازار، تولید انبوه، فروش در بازار، خدمات پس از فروش و صادرات می باشد. در نمودار زیر اصلی ترین مراحل به صورت فرآیندی نشان داده شده است.
ایده ها عبارتند از نیازها و تقاضاهای پاسخ داده نشده پژوهشگران و فناوران، نیازهای صنعت و اعلام آن به صورت تقاضا، مطالعات بازار و احصای نیازهای حال و آتی و مطالعات پایپ لاین. به طور خلاصه اقدامات اساسی که در این مرحله باید صورت پذیرد به شرح زیر است:
- ارزیابی ایده
- ارزیابی بازار ایده
- ارزیابی میزان ارزش آفرینی
- آینده نگاری اجمالی آینده
طرح اولیه
در این مرحله بحث غربالگری با ارزیابی های زیر صورت می پذیرد:
- ارزیابی میزان جذابیت و مزیت های رقابتی
- ارزیابی میزان تناسب و مطلوبیت طرح
- ارزیابی میزان فناورانه بودن طرح
- تهیه طرح اولیه برای معرفی کسب و کار
- جمع آوری اطلاعات کلی بازار
طرح کسب و کار (Business Plan)
طرح کسب و کار عبارت است از یک برنامه کاری از نوع فعالیتی که تشریح می شود، محیطی که در آن فعالیت صورت می گیرد. ارزیابی و تعیین بازارهای هدف، تعیین وضعیت رقبا و بازیگران اصلی اعم از تامین کنندگان، خریداران و رقبا، تعیین روند و میزان رشد بازار محصول یا محصولات و خدمات، میزان نفوذ پذیری بازار و سهم گیری از بازارهای هدف و جمع بندی آن در قالب تبیین اهداف، استراتژیها، زمان بندی کلی و میزان سهم گیری از بازار در طی بازه زمانی از جمله موارد اصلی این مرحله است.
طرح توجیه مالی و اقتصادی (Feasibility Study) چیست؟
طرح توجیه مالی و اقتصادی عبارت است از طرحی که مشخص میکند با چه میزان منابع و با چه ترکیبی از تامین آن، چه پروژه ای را می توان در چه بازه زمانی اجرا کرد و میزان بازگشت سرمایه و سودآوری هر کدام از سرمایه گذاران یا تامین کنندگان سرمایه چقدر خواهد بود؟ امکان سنجی بازار، امکان سنجی فنی، امکان سنجی مالی، تحلیل اقتصادی، تحلیل ریسک در این مرحله انجام خواهد شد. شاخص های نرخ بازگشت سرمایه (IRR)، نرخ بازگشت سهامداران (IRRe)، ارزش خالص روز (NPV)، ارزش خالص روز سهامدار (NPVe) و نرخ بازگشت سرمایه با محاسبه ریسک پروژه (WACC) از اهمیت ویژه ای در این مرحله برخوردار هستند.
طرح اجرایی چیست؟
طرح اجرایی عبارت است که تهیه نقشه های جامع اجرایی با مشخصات دقیق و کامل، با دقت فنی و قابل استناد به نحوی که امکان واگذاری یا برون سپاری اجرایی آن بهصورت کامل فراهم باشد.در طرح اجرایی کامل، نقشه های مفهومی که جریان کلی تولید محصول را نشان می دهد، نقشه پایه که جزئیات تجهیزات و ماشین و آلات و هم چنین گردش مواد و نیروی انسانی و مشخصات کامل خط تولید مبتنی بر دانش فنی شکل میگیرد و بالاخره در نقشه های اجرایی و جزئی، زمان بندی و توالی اقدامات و مسیر بحرانی کامل مشخص می شود.
مدل کسب و کار (Business Model) چیست؟
شیوه ای که شرکت، بنگاه یا سازمان برای تولید سود و سرپا نگه داشتن خود انتخاب می کند. مدل کسب و کار بیان می کند که چگونه سازمان برای تولید محصول یا ارائه خدمت ایجاد ارزش افزوده می کند. مدل کسب و کار به بیان ساده عبارت از روشی است که شرکت در فعالیت های تجاری در پیش گرفته و با کسب درآمد ثبات خود را حفظ می نماید. در این مدل با توجه به منابع در دسترس و نیاز مشتری، پیشنهادی برای عرضه ارزش مورد نظر مشتری ارائه شده و منافع و درآمد نصیب شرکت می سازد. به تعبیری دیگر مدل کسب و کار چگونگی کسب درآمد توسط بنگاه را با مشخص کردن جایگاه آن در زنجیره ارزش مشتری تشریح می کند.